Wanneer is een werk auteursrechtelijk beschermd?

In de Auteurswet is een opsomming opgenomen van soorten werken die auteursrechtelijk beschermd zijn. Verschillende categorieën worden genoemd, van boeken en aardrijkskundige kaarten tot toneelstukken en computerprogramma’s. Maar ook buiten deze met naam genoemde werken, kan er auteursrechtelijke bescherming zijn.

Eisen

Er zijn een aantal eisen waaraan ieder auteursrechtelijk beschermd werk moet voldoen. Het moet – kort gezegd – gaan om een eigen intellectuele schepping van de maker. Dit is in de Nederlandse rechtspraak zo bepaald. Tegenwoordig bemoeien overigens ook Europese rechters (namelijk het Europees Hof van Justitie) zich met de vraag wanneer iets auteursrechtelijk beschermd is.

Auteursrecht bestaat in beginsel niet op een nog niet vormgegeven idee, zoals bijv. reclameconcept of een tv-programmaformat. Ook beschermt het auteursrecht in beginsel geen stijl (beroemd voorbeeld is de stijl van Nijntje van Bruna) of trend.

U moet in elk geval zelf enige creativiteit in het werk gestoken hebben en het niet gekopieerd hebben van een ander. Deze eisen gelden altijd. Of het nu gaat om een tekst, een foto, een beeldhouwwerk, een schilderij of om het ontwerp van een stoel. In de Auteurswet staan in artikel 10 een aantal voorbeelden genoemd van wat auteursrechtelijk beschermde werken kunnen zijn. Uit de lijst blijkt al dat het om uiteenlopende werken gaat. Enkele voorbeelden uit artikel 10 zijn: boeken, tijdschriften, toneelstukken en voordrachten, muziekwerken, foto’s en filmwerken, tekeningen, bouwwerken, toegepaste kunst en computerprogramma’s. Het artikel geeft nog meer voorbeelden en voegt daar bovendien nog aan toe:

“en in het algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, op welke wijze of in welken vorm het ook tot uitdrukking zij gebracht”

De lijst met werken uit artikel 10 Auteurswet is dus niet méér dan een lijst met voorbeelden. Ook andere werken kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. Andersom betekenen de voorbeelden uit de lijst niet dat alles wat binnen één van de genoemde categorieën valt, dus ook automatisch auteursrechtelijk beschermd is!

Gebruiksproducten

Ook gebruiksproducten kunnen in Nederland auteursrechtelijk beschermd zijn. Daarbij valt in eerste instantie te denken aan echte ‘design’ producten van bekende of minder bekende ontwerpers. De regel is ook hier, dat als er door de ontwerper creatieve keuzes gemaakt zijn, er sprake is van auteursrechtelijke bescherming.

Technisch of functioneel

De vormgeving mag niet technisch of functioneel bepaald zijn. Soms komt de rechter tot de conclusie dat een werk geen auteursrecht heeft omdat de vorm technisch bepaald is. U kunt zich voorstellen dat de vorm van een schroef alleen functioneel bepaald is. Wanneer de vorm van het ontwerp door de techniek gedreven wordt en u de technische oplossing maar op één manier kunt bereiken en dus geen andere keuzes mogelijk zijn, dan heeft u geen auteursrecht.