Aan welke vereisten moet een website voldoen om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen? Waar ligt de inbreukgrens? En wie is eigenlijk de rechthebbende?
Regelmatig krijgen wij vragen over de auteursrechtelijke bescherming van websites. Vooral wanneer een concurrent plotseling een website heeft die wel heel erg veel lijkt op uw website. Aan welke vereisten moet een website voldoen om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen? Waar ligt de inbreukgrens? En wie is eigenlijk de rechthebbende?
De Voorzieningenrechter van de Rechtbank Overijssel heeft zich op 4 juni 2020 uitgelaten over de auteursrechtelijke bescherming van een webshop.
In opdracht van online winkelier Meubelplaats heeft webbouwer Vendic tegen betaling een website met webshop voor Meubelplaats ontwikkeld. De Vendic Webshop is op 19 april 2019 aan Meubelplaats geleverd. Daarna ontstond er discussie over de werking. Meubelplaats heeft daarop de overeenkomst beëindigd en een andere partij ingeschakeld om een nieuwe webshop te ontwikkelen. Deze webshop (‘Nieuwe Webshop’) is in november 2019 online gegaan.
Vendic vindt dat de Nieuwe Webshop van Meubelplaats inbreuk maakt op het auteursrecht op de vormgeving van de Vendic Webshop. Zij heeft Meubelplaats dan ook verzocht om het uiterlijk van de Nieuwe Webshop op enkele specifieke punten aan te passen. Meubelplaats heeft niet aan dat verzoek voldaan en Vendic is daarop een kort geding gestart.
De voorzieningenrechter behandelt achtereenvolgens de volgende vragen:
De vormgeving van een website of webshop is auteursrechtelijk beschermd als die website of webshop een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Dit wordt in vakjargon ook wel “de werktoets” genoemd. Concreet betekent dit dat er sprake moet zijn van enige mate van creativiteit en dat het werk niet ontleend mag zijn aan een ander werk. Elementen die zo banaal of triviaal zijn dat daarachter geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen, zijn van auteursrechtelijke bescherming uitgesloten. Een voorbeeld is de opsomming van productspecificaties bij een product dat in een webshop wordt aangeboden. Ook mogen de keuzes van de maker niet alleen een technisch effect dienen of te zeer het resultaat zijn van een door technische uitgangspunten beperkte keuze.
Een verzameling of bepaalde selectie van op zichzelf niet auteursrechtelijk beschermde elementen kan een (oorspronkelijk) werk in de zin van de Auteurswet zijn, mits die selectie het persoonlijk stempel van de maker draagt.
Hoewel de auteursrechtelijk beschermde elementen van het nagebootste werk bepalend zijn, moeten bij een vergelijking van de totaalindrukken tussen het nagebootste en het vermeende inbreukmakende werk, dus ook onbeschermde elementen door de rechter worden meegenomen, voor zover die combinatie van elementen aan de “werktoets” beantwoordt.
In Vendic/Meubelplaats komt de voorzieningenrechter tot het voorlopige oordeel dat de vormgeving van de Vendic Webshop niet voldoet aan de werktoets en dus niet auteursrechtelijk is beschermd. De vormgeving van de webshop wijkt onvoldoende af van het bestaande vormgevingserfgoed. Meubelplaats heeft aangevoerd dat er bij de totstandbrenging van de vormgeving van de Vendic Webshop door de betrokkenen aansluiting is gezocht bij een bepaalde stijl, die ook door een aantal andere websites en webshops binnen de meubelbranche werd gebruikt. Die websites behoren volgens de voorzieningenrechter tot het vormgevingserfgoed waartegen de totaalindruk van de Vendic Webshop moet worden beoordeeld. De combinatie van elementen, die Vendic als karakteristiek beschouwd, levert geen totaalindruk op die zich voldoende onderscheidt van de totaalindrukken uit het vormgevingserfgoed. Daarbij speelt een rol dat Vendic vooral algemene, abstracte kenmerken heeft opgesomd als elementen waarop de totaalindruk van de vormgeving van de Vendic Webshop zou berusten, zoals “de kleuren zwart, grijs, wit en okergeel”, “een ruimtelijke minimalistische uitstraling”, “veel wit en een strak design” en “een lange homepage”.
Zou de rechter anders hebben geoordeeld als de omschrijvingen van Vendic gedetailleerder en concreter waren geweest?
De Rechtbank Den Haag nam in een andere zaak aan dat er auteursrecht op een websiteontwerp rustte, omdat “de keuze hardblauw en magenta als steunkleuren, de keuze voor een groot formaat foto van jongeren die opspringen tegen een zonnig blauwe lucht, bovenaan de homepage (als ‘banner’), de keuze voor de verticale positie van alle verschillende onderwerpen op de homepage, de plaatsing van een keuzemenu voor datum en locatie in voornoemde grote foto en drie naast elkaar geplaatste vensters voor reviews op verschillende social media” in combinatie met elkaar aan het werkbegrip voldeden.
Hoewel deze omschrijvingen wellicht minder algemeen en abstract zijn dan de omschrijvingen van Vendic, lijkt een dergelijk detailniveau toch niet altijd nodig voor het aannemen van auteursrecht. Zo oordeelde de Voorzieningenrechter in Utrecht onder meer op basis van de volgende elementen dat de vormgeving van een website auteursrechtelijk was beschermd: “het gebruik van de vlakverdeling, de topbanner met het fotomodel, het formaat, de indeling van het webformulier, het lettertype en de kleurschakering.”
De Rechtbank Rotterdam ging nog een stap verder door te oordelen dat een website weliswaar was ingericht met behulp van een bestaand frame – door de gedaagde aangeduid als “huis, tuin en keuken” frame – maar dat dat frame voldoende keuze liet voor het maken van creatieve keuzes voor de inrichting van de website.
Dat het vormgevingserfgoed een belangrijke rol kan spelen bij de vraag of er auteursrecht rust op de vormgeving van een website, blijkt ook uit een uitspraak van de Voorzieningenrechter in Roermond. Die rechter overwoog dat Social Deal bij de lay-out van haar website elementen heeft gebruikt die ook aangetroffen worden op de website van vele andere soortgelijke ondernemingen die online kortingen aanbieden. Die elementen waren dan ook niet auteursrechtelijk beschermd. Ook de Rechtbank Overijssel oordeelde in een andere zaak dat de lay-out van een website niet was beschermd, onder meer omdat ter zitting was aangevoerd dat voor die lay-out elementen waren gebruikt die ook werden aangetroffen op de website van andere soortgelijke ondernemingen die – net zoals eiseres – online tuinartikelen aanbieden.
Kortom, als u wilt betogen dat een website geen auteursrechtelijke bescherming geniet, is het verstandig om met zoveel mogelijk voorbeelden te komen van websites met vergelijkbare elementen. En houdt met die stelling rekening als u juist wilt betogen dat de site wel voldoet aan de werktoets voor auteursrecht.
Hoewel de vorderingen van Vendic al sneuvelden vanwege het ontbreken van auteursrecht, ging de ijverige voorzieningenrechter toch ook nog in op de vraag of Vendic überhaupt wel als maker van de Vendic Webshop kon worden aangemerkt.
Meubelplaats stelde dat de vormgeving van die webshop onder leiding en naar ontwerp van (opdrachtnemers van) Meubelplaats tot stand was gekomen en Vendic daarom niet de maker was. De voorzieningenrechter is het daarmee eens, omdat uit de ingebrachte stukken bleek dat de regie vooral bij de opdrachtnemers van Meubelplaats lag en dat de totaalindruk van de vormgeving van de webshop met name werd bepaald door elementen die door Meubelplaats zijn aangedragen, zoals het logo, de foto’s, de tekst, de kleurstelling en de stijlelementen. De rol van Vendic bestond vooral uit het verwerken van de creatieve keuzes van anderen. Vendic wordt dan ook niet als maker beschouwd.
Ter zitting voerde Vendic nog aan dat zij als maker moest worden beschouwd, omdat zij bij de openbaarmaking van de Vendic Webshop als maker werd vermeld. Op een demo-site zou namelijk “ontwikkeld door Vendic” hebben gestaan. Deze stelling is gebaseerd op het bewijsvermoeden van artikel 4 Auteurswet: degene die bij de openbaarmaking van een werk als maker op of in dat werk wordt aangeduid, wordt ook vermoed de maker te zijn. De voorzieningenrechter volgt Vendic niet in haar betoog, onder andere omdat de vermelding nog niet zonder meer inhoudt dat Vendic ook de maker is van de vormgeving van de Vendic Webshop.
Hoewel Meubelplaats hier goed wegkomt, zal er in de praktijk toch goed moeten worden opgelet of, en zo ja wie, als ‘maker’ op de website wordt vermeld. Degene die als zodanig wordt aangeduid, staat namelijk met 1-0 voor in een eventueel geschil. Een ander kan dit vermoeden alleen weerleggen door met tegenbewijs te komen.
Tot slot vindt de voorzieningenrechter ook nog eens dat de Nieuwe Webshop van Meubelplaats geen inbreuk maakt op de Vendic Webshop.
Bij de beoordeling of er sprake is van auteursrechtinbreuk moet worden beoordeeld in welke mate de totaalindrukken van de Nieuwe Webshop en de Vendic Webshop overeenstemmen. Naarmate de Vendic Webshop zich qua vormgeving in mindere mate onderscheidt van het vormgevingserfgoed (andere websites en webshops), zal er ook minder snel sprake zijn van inbreuk op de vormgeving van de Vendic Webshop. Kortom, hoe origineler het eigen werk is, hoe groter de beschermingsomvang die daaraan toekomt.
Op basis van een vergelijking tussen de Vendic Webshop en de Nieuwe Webshop oordeelt de rechter dat met de Nieuwe Webshop een dusdanig verschillende totaalindruk wordt gewekt dat er geen sprake is van auteursrechtinbreuk.
De Voorzieningenrechter heeft Vendic dus op alle fronten het bos ingestuurd.
Uit de hiervoor besproken rechtspraak kunnen puntsgewijs de volgende conclusies worden getrokken:
Wilt u meer weten over de auteursrechtelijke bescherming van websites of webshops? Of u kunt optreden tegen een ‘copycat’? Of heeft u andere vragen over het auteursrecht? Neem dan contact op met Ernst-Jan Louwers.
Dit artikel is eerder verschenen in Juridisch up to Date.
Veel bedrijven kiezen ervoor om een familienaam als handelsnaam te voeren. Een familienaam voelt immers al snel vertrouwd (ons kantoor heeft die keuze ook gemaakt). Maar pas op: oudere handelsnamen of merken kunnen aan het gebruik van een familienaam in de weg staan. Even ter inleiding. Een handelsnaam is de naam waaronder een onderneming wordt […]
Veel bedrijven kiezen ervoor om een familienaam als handelsnaam te voeren. Een familienaam voelt immers al snel vertrouwd (ons kantoor heeft die keuze ook gemaakt). Maar pas op: oudere handelsnamen of merken kunnen aan het gebruik van een familienaam in de weg staan. Even ter inleiding. Een handelsnaam is de naam waaronder een onderneming wordt […]
In 2023 oordeelde het Hof van Justitie dat een inbreuk op de AVG niet automatisch recht geeft op een schadevergoeding. In deze blog behandelen wij de Nederlandse rechtspraak omtrent het recht op immateriële schadevergoeding vanwege het lekken van bijzondere of gevoelige persoonsgegevens.
In 2023 oordeelde het Hof van Justitie dat een inbreuk op de AVG niet automatisch recht geeft op een schadevergoeding. In deze blog behandelen wij de Nederlandse rechtspraak omtrent het recht op immateriële schadevergoeding vanwege het lekken van bijzondere of gevoelige persoonsgegevens.
