Sinds 13 december 2024 is de General Product Safety Regulation (GPSR) van kracht. Deze Europese verordening scherpt de bestaande regels voor productveiligheid van consumentenproducten aan. Fabrikanten, importeurs en distributeurs hebben nu extra verplichtingen. De wetgeving moet consumenten beter beschermen en bedrijven dwingen om zorgvuldig om te gaan met productveiligheid.

Deze nieuwe regelgeving speelt vooral in op de opkomst van e-commerce en technologische ontwikkelingen. Consumenten kopen steeds vaker producten online, waarbij producten uit de hele wereld eenvoudig de EU-markt betreden. De GPSR zorgt ervoor dat alle marktdeelnemers – ongeacht of zij fabrikant, importeur of distributeur zijn – een gedeelde verantwoordelijkheid dragen voor de veiligheid van producten. Maar wat betekent dit concreet voor bedrijven die consumentenproducten in de EU aanbieden?

Waarom is de GPSR ingevoerd?

De oude richtlijn voldeed niet meer aan de moderne markt. De manier waarop producten worden verkocht, is sterk veranderd. Online handel maakt het eenvoudiger om producten internationaal aan te bieden. Dit vergroot de kans dat consumenten in aanraking komen met onveilige of slecht geëtiketteerde producten. Daarnaast maakt de technologische vooruitgang nieuwe productsoorten mogelijk, die niet goed in de bestaande wetgeving pasten. Slimme apparaten, IoT-producten en innovatieve materialen brengen nieuwe risico’s met zich die extra toezicht vereisen. De GPSR speelt hierop in met strengere eisen voor productveiligheid en markttoezicht.

De verordening geldt voor alle consumentenproducten die in de EU worden geleverd of beschikbaar gesteld, met enkele uitzonderingen, zoals geneesmiddelen, levende planten en dieren, dierlijke bijproducten en levensmiddelen. Ook bepaalde producten die voor gebruik gerepareerd of gereviseerd moeten worden, kunnen buiten het toepassingsbereik van de verordening vallen. Bedrijven die actief zijn in de handel, productie of distributie van consumentenproducten moeten aan de nieuwe regels voldoen. Ook niet-Europese bedrijven die producten naar de EU exporteren, vallen onder de GPSR en moeten zich aan deze wetgeving houden als zij hun producten in de EU willen aanbieden. 

Wat zijn de belangrijkste veranderingen?

De GPSR heeft invloed op verschillende aspecten van productveiligheid. Dit gaat verder dan alleen het product zelf; ook etikettering, communicatie en documentatie vallen onder de nieuwe eisen. Op de belangrijkste wijzigingen gaan wij hierna in. De specifieke verplichtingen verschillen naar gelang de rol die de markdeelnemer vervult.

1. Striktere eisen omtrent productveiligheid

Producten moeten aantoonbaar veilig zijn voordat ze op de markt worden gebracht. Dit betekent onder andere dat fabrikanten:

• een risicoanalyse moeten uitvoeren om mogelijke gevaren te identificeren;

• technische documentatie moeten opstellen en deze gedurende tien jaar bewaren nadat het product in de handel is gebracht, zodat toezichthouders de naleving kunnen controleren;

• elk product moeten voorzien van een identificatiemiddel zoals een type-, partij- of serienummer. Dit moet gemakkelijk zichtbaar en leesbaar zijn voor consumenten. Indien dit niet mogelijk is door de omvang of aard van het product, moet de vereiste informatie op de verpakking of in een bijgevoegd document staan;

• de naam, de geregistreerde handelsnaam of het geregistreerde handelsmerk en contactgegevens (post- en elektronische adres, zoals e-mail of contactformulier) van de fabrikant op het product moet vermelden. Als dit niet mogelijk is, moet dit op de verpakking of in een bijgevoegd document staan;

• duidelijke instructies en veiligheidsinformatie moeten meeleveren, tenzij het product zonder die informatie veilig kan worden gebruikt;

• communicatiekanalen, zoals telefoonnummer, website of e-mailadres, beschikbaar moeten stellen voor klachten en veiligheidsmeldingen van consumenten;

• klachten moeten onderzoeken en deze, net als teruggeroepen producten en eventuele corrigerende maatregelen moeten bijhouden in een intern register. De opslag van persoonsgegevens moet worden beperkt tot vijf jaar en uitsluitend worden bewaard voor onderzoek van de klacht. 

2. Verplichte productinformatie en etikettering

Fabrikanten en importeurs moeten hun naam en contactgegevens op het product vermelden. Een extra etiket mag niet de vereiste informatie afkomstig van de fabrikant verbergen. Als dit niet mogelijk is vanwege de grootte of aard van het product, moet de informatie op de verpakking of in een bijgevoegd document staan.

Daarnaast moeten instructies en veiligheidsinformatie beschikbaar zijn in een taal die begrijpelijk is voor consumenten in het land waar het product wordt verkocht. Dit taalvereiste is een van de meest complexe aspecten van de GPSR.

De wetgeving geeft geen exacte lijst van talen, maar stelt dat de taal “gemakkelijk te begrijpen” moet zijn voor consumenten in de desbetreffende EU-lidstaat. Dit kan betekenen dat bedrijven productinformatie in meer dan één taal moeten aanbieden, afhankelijk van de landen waarin zij actief zijn.

Dit kan voor uitdagingen zorgen, vooral voor bedrijven die producten in meerdere EU-landen verkopen. Het correct vertalen van instructies en veiligheidsinformatie is tijdrovend en kostbaar. Daarnaast leent de verpakking van een product zich lang niet altijd voor grote hoeveelheden tekst.

3. Meer verantwoordelijkheid voor importeurs en distributeurs

Voorheen lag de verantwoordelijkheid voor productveiligheid grotendeels bij de fabrikant. De GPSR legt nu ook verplichtingen op aan importeurs en distributeurs. Zij mogen geen producten verkopen die niet aan de GPSR voldoen. Hierin ligt voor importeurs en distributeurs dus onder meer een strenge controleplicht. Wanneer wordt geconstateerd dat product niet-conform zijn, mogen deze niet in de handel worden gebracht. Voor importeurs en distributeurs geldt verder bijvoorbeeld dat zij:

• moeten zorgen dat de technische documentatie, identificatie en etikettering aanwezig is;

• moeten waarborgen dat opslag- en vervoersomstandigheden de conformiteit van het product niet schaden;

• moeten nagaan of de door de fabrikant beschikbaar te stellen communicatiekanalen aanwezig zijn. Indien dat niet het geval is, zorgt de importeur voor dergelijke kanalen;

• veiligheidsproblemen aan de fabrikant, consument en toezichthouders moeten melden en zo nodig corrigerende maatregelen nemen zoals terugroepacties.

Dit betekent dat de hele keten verantwoordelijk wordt voor productveiligheid. Bedrijven kunnen zich niet meer verschuilen achter de fabrikant als er iets misgaat.

Verplichtingen bij verkoop op afstand

De GPSR wijdt nog een aparte bepaling aan producten die online worden aangeboden. Dan moet ten minste de volgende informatie duidelijk en zichtbaar zijn aangegeven:

• de naam, de geregistreerde handelsnaam of het geregistreerde handelsmerk van de fabrikant en contactgegevens (post- en elektronische adres, zoals e-mail of contactformulier);

• als de fabrikant niet in de EU is gevestigd: de naam en contactgegevens (post- en elektronische adres, zoals e-mail of contactformulier) van de verantwoordelijke als bedoeld in de GPSR;

• informatie die identificatie van het product mogelijk maakt (waaronder een afbeelding van het product en het type product); en

• alle waarschuwingen of veiligheidsinformatie die op het product of op de verpakking moeten worden aangebracht of die moeten worden vermeld in een begeleidend document.

De onduidelijkheid omtrent het taalvereiste

Een vraag rondom de GPSR is hoe het taalvereiste in de praktijk moet worden toegepast. Volgens de wet moet de vereiste informatie zijn opgesteld in een taal “die door consumenten gemakkelijk kan worden begrepen, zoals vastgesteld door de lidstaat waarin het product op de markt wordt aangeboden”. Ratio hierachter is de bescherming van de consument en het feit dat de producten in de gehele EU terecht kunnen komen. Dit roept de vraag op of bedrijven alle officiële talen van de EU moeten verstrekken.

De GPSR maakt niet duidelijk wat onder deze verplichting dient te worden verstaan. Vanuit de Europese Commissie is evenmin invulling gegeven aan deze verplichting. Ook door de NVWA zijn er nog geen richtsnoeren of andere handvatten ter beschikking gesteld met betrekking tot de te hanteren taal.  

Veel bedrijven bieden informatie tot nu toe aan in een beperkt aantal talen, zoals Engels, Duits en Frans. Nu moeten ze mogelijk extra talen toevoegen. In de praktijk is het echter niet altijd mogelijk om alle taalversies op het product zelf te plaatsen.

Digitale oplossingen, zoals QR-codes die verwijzen naar meertalige handleidingen, lijken een logische optie. De GPSR laat ruimte voor digitale informatie, maar het is nog onduidelijk of toezichthouders een QR-code als volwaardige vervanging accepteren. De kerninformatie moet fysiek op het product of de verpakking staan. Het inrichten van aankoop- of leveringsbeperkingen voor bepaalde landen kan niet baten, nu de producten alsnog op het grondgebied van de gehele EU terecht kunnen komen. Bovendien zou een dergelijke maatregel ook tegen bezwaren kunnen stuiten vanuit mededingingsrechtelijk en geoblocking oogpunt.

Hoe moeten bedrijven zich aanpassen?

De GPSR is nu een paar maanden van kracht. Toezichthouders zullen naar verwachting strenger gaan controleren op naleving. Boetes en sancties kunnen volgen als bedrijven de regels negeren.

Bedrijven doen er dan ook goed aan om actie te ondernemen. Hier zijn enkele belangrijke stappen:

1. Controleer of alle producten voldoen aan de GPSR. Zorg voor een risicoanalyse, technische documentatie en correcte etikettering.
2. Zorg voor juiste productinformatie in zoveel mogelijk talen en pas verpakkingen en handleidingen daarop aan. Zolang het taalvereiste niet is uitgekristalliseerd, is het verstandig om prioriteit te geven aan de landen waarin de producten het meest waarschijnlijk terecht komen.
3. Gebruik digitale oplossingen, maar wees voorzichtig. QR-codes kunnen helpen, maar zorg dat kerninformatie fysiek beschikbaar blijft.
4. Pas online verkoopkanalen aan. Controleer of ook de productinformatie op websites en platforms voldoet aan de nieuwe eisen.

Conclusie

De GPSR verandert de spelregels voor productveiligheid in de EU. De verplichtingen zijn strenger en de verantwoordelijkheden breder. Mogelijk wordt de soep niet zo heet gegeten als deze nu wordt opgediend. Het komende jaar gaat ongetwijfeld meer duidelijkheid ontstaan over de manier waarop met de nieuwe regels moet worden omgegaan en hoe bijvoorbeeld het taalvereiste gaat worden uitgelegd en toegepast. Ook is waarschijnlijk meer bekend over de manier waarop naleving van de verplichtingen uit de GPSR door de toezichthouders wordt gehandhaafd. Bedrijven die proactief handelen, verkleinen ondertussen de kans op problemen. Met het naleven van de GPSR voorkomt een bedrijf bovendien niet alleen boetes, maar laat het – evengoed waardevol – ook zien dat het productveiligheid serieus neemt.

Dit artikel is geschreven door Ernst-Jan Louwers en Eva van Groezen en eerder verschenen in Juridisch up to Date.